Gooi en Vechtstreek

* Cijfers per 1 januari 2023 (CBS)

Het Gooi

Het Gooi wordt gevormd door de noordelijke uitloper van de Utrechtse heuvelrug.
Ontstaan tijdens de voorlaatste ijstijd (Saalien, ca 370.000 - 130.000 v Chr.).
In de laatste ijstijd, 80.000 - 20.000 jaar geleden, is veel zand in 't Gooi afgezet.
Bij de Aardjesberg zijnvuursteenfragmenten gevonden, die mogelijk dateren uit 10.000 jaar geleden en resten van een zwervend jagersvolk.
Op de heide aan weerszijde van de weg Hilversum-Laren zijn grafheuvels gevonden met resten van grafmonumenten uit omstreeks 1.500 v. Chr.

Het Gooi ligt boven NAP.
Hoogste punt is de Tafelberg (36,4m boven NAP), op de gemeentegrens van Huizen en Blaricum, precies midden tussen de bebouwde kommen van Bussum, Huizen, Blaricum en Laren.

In de 10e eeuw na Chr. behoorde het Gooi (toen Nardinclant geheten) tot het bestuursgebied van graaf Wichman IV van Hamaland (ca. 920 - ca. 974). In Elten stichtte hij een klooster, waarvan zijn dochter Luitgarde abdis werd. Deze adbij kreeg in 968 Nardinclant in bezit.
Begin 13 e eeuw Kreeg Gijsbrecht II rechten in Nardinclant.
Na conflicten met de graaf van Holland werd Nardinclant in 1280 overgedragen aan Floris V van Hollan.
In de loop van de 14e wijzigt de naam Nardinclant in Gooiland.

De grens tussen Noord-Holland (Gooi) en Utrecht (Eemland, van Eemnes tot Loosdrecht) is in 1351 definitief vastgesteld:
Vanaf de Leeuwenpaal aan de Zuiderzeekust werd een denkbeeldige rechte lijn getrokken naar de Dom in Utrecht.
Langs deze lijn werd de Gooiergracht als scheiding tussen Gooi en Eemland gegraven.

In 1719 (toen ook overeenstemming werd bereikt over het gebied rond de Vuursche (bij Utrecht) werd de grens gemarkeerd met in totaal 23 stenen grenspalen.
De oude grenspalen uit 1719 bevatten aan Utrechtse zijde het wapen van de provincie Utrecht (combinatie van de wapens van Holland, Sticht en stad Utrecht) en aan Noordhollandse zijde het wapen van het graafschap Holland.
In 1925 zijn een aantal nieuwe palen (ontwerp: prof A.W.H. Odé) geplaatst, o.a. omdat 8 oude palen bleken te zijn verdwenen.
De grenspalen uit 1925 bevatten de provinciewapens.

De gemeente Loosdrecht is per 1 januari 2002 (bij de opname in de nieuwe gemeente Wijdemeren) overgegaan van de provincie Utrecht naar Noord-Holland.

De Vechtstreek

De Vechtstreek ligt op en net onder NAP.
Het gebied is ontstaan door vervening.
De plassen zijn een gevolg van het turfsteken.
Het (De) Naardermeer is en de voormalige Horstermeer was overigens een natuurlijk water (veenmeer) en niet door mensenhand ontstaan (zoals bv de Loosdrechtse Plassen).

De Vechtstreek is groter dan het deel dat behoort tot de regio Gooi en Vechtstreek: deel Wijdemeren).
De Vechtstreek omvat ook een deel van de gemeente Amsterdam en van de provincie Utrecht, en wel van noord naar zuid de gemeenten:

• Amsterdam (Driemond, Weesp (gemeente Amsterdam)) (NH)
• Abcoude (Baambrugge)
• Breukelen
• Loenen (Loenen, Nieuwersluis, Nigtevecht, Vreeland)
• Maarssen
• Utrecht

De Vecht is oorspronkelijk een veenrivier. Later werd deze gevoed door de Rijn.
Nu is het water afkomstig van de kanalen in Utrecht.
De Vecht stroomt vanaf het centrum van Utrecht (Oude Gracht) naar het noorden, naar het IJmeer.

Promotieonderzoek van Jan Verhagen uit 2022 maakt aannemelijk dat een deel van de Vecht is ontstaan uit kanalen die door de Romeinse generaal Drusus de Oudere zijn aangelegd door het veengebied, om daarmee toegang te krijgen tot het gebied ten noorden van de Rijn (Friesland, Groningen, Noord-Duitsland). De kanalen zijn waarschijnlijk gegraven in de periode 13-9 voor Chr.